Det kan ligge an til store kulturminnefunn i Lesja og Dovre til sommaren, dersom snømengda ikkje aukar for mykje, og avsmeltinga blir god.
I 2011 vart det registrert svært mange nye funn som smelta fram frå gamle fonner, og avisa Opp skriv førre fredag om til no hemmelege funn frå Oppdalssida. Funna syner sensasjonelt gamle spor etter tidlege reinsjegerar, mellom anna delar av ein boge som er 5000 år gamal. Også sørafor fjellet er noko på gang.
Oppland fylkeskommune og Kulturhistorisk museum i Oslo arbeider med eit arkeologisk sikringsprogram for funn som smeltar ut av isbreer og snøfonner i Oppland.
Registrert leiteområde
I haust har Kulturminneavdelinga hjå Oppland fylkeskommune kartlagt aktuelle leiteområde frå flyfoto, der fortidsfunn kan tenkjast å smelte fram om tilhøva er gode.
- Vi har hatt gjennomgang av bileta, og det er omlag 20 stader i Lesja og Dovre der det er aktuelle fonner å starte leiting i, seier Lars Pilø, som er arkeolog i Oppland fylkeskommune, og prosjektleiar for sikringsprogrammet.
Då skal arkeologane stå klare til å rykke ut for å sikre det som dukkar opp.
- Det har vore gjort eit stort arbeid med å sjå på flyfoto, og finne aktuelle leitestader, seier Jostein Bergstøl ved Kulturhistorisk museum, som leiar snøfonnprosjektet ved museet.
Stort potensiale
Bergstøl seier det ikkje er noko som skulle tilseie at det ikkje er like mange ting under snøen også sør for fylkesgrensa, men at det på Oppdal heilt sidan 30-talet har vore eit engasjert miljø, og at dei såleis har vore i ei særstilling.
- Vi er i ferd med å få noko av det same engasjementet i Jotunheimen og Lom, og har gjort oppsiktsvekkjande funn. Det er eit stort potensiale til å finne meir i fjella både sør og nord for Lesja. Eg er svært spent på kva som kjem frem i åra som kjem. No som SNO er kopla inn, reknar vi med fleire funn også frå Dovrefjell/Snøhetta og Reinheimen, seier han.
Snever tidsramme
Og det har også her vore funne spennande saker før, mellom anna har ei gamal ski dukka opp i Lesja, i tillegg til pilspissar
No kan områda særleg nordaust for Aursjøen bli funnstader for nye fortidsminne, men det er ei snever tidsramme for arkeologane.
- Leitinga kan fyrst ta til når snøen frå vinteren er borte, og før det på ny legg seg snø, seier Pilø.
Det kan dreie seg om berre nokre få veker, vanlegvis mellom midten av august til midten av september.
- Vi er difor avhengige av hjelp frå SNO sine folk, som likevel har arbeidsplassen sin i fjellet. Dei registrerer funn og rapporterer til oss slik at vi kan rykke ut og berge funna, seier Pilø.
Spor etter jernalderjegerar
I Hattremsådalen oppunder Søre Kjølen vart det i 2006 funne fangstminne frå mellomalderen.
- Slike pinnar, med fastknytte tynne trespon som blafra i vinden, var brukt for å skremme/leie dyra nærare jegerane som sat gjømt med pil og bue. Dei er datert til jernalder og mellomalder, fortel Jostein Bergstøl.
Per Jordhøy frå Lesja er ein av dei som var med, mellom anna i 2006.
- Det var Jørn Morten Sletta og Tor Jørgen Bøe frå Lesja, samt Arne Granlund på Dombås som fortalte om dette. Eg vart då med Tor Jørgen oppover for å sjå. Det vart og funne ein pilespiss frå 400-500-talet e.kr. som viser at fonna har ikkje vore så lita på ikring 1500 år, fortel Jordhøy.
Arkeologane har ønskje om korleis folk skal te seg om dei kjem over slike saker.
- Det vi ønskjer då er at folk registrerer funnet, ved hjelp av bilete slik det ligg, og at dei ikkje tek i det, men at dei merkar seg GPS-posisjon, og varslar oss så snart som råd, seier Pilø.
På den måten kan arkeologane finne ut mykje meir om funnet, og dei kan koma fort ut for å sikre restane etter tidlegare tiders fjellfarande folk.
FAKTA:
Grunnen til at ein finn så mange funn konsentrert ved kanten av snøfonner, er at reinsjegerane har nytta seg av reinen sitt behov for å trekke inn på snøfonner varme sommardagar, for å sleppe unna reinbrems. Difor har jegerane lagt seg i skjul ved fonnene. Få stader har dei hatt så gode moglegheiter for å koma på godt skothald av det sky dyret.
Det er gjort 1600 funn frå isen i Oppland sidan 2006. Det set Oppland på toppen i verda for denne typa funn.
Arbeidet med sikringsprogrammet i Oppland er finansiert av Riksantikvaren, Oppland fylkeskommune og Kulturhistorisk Museum.
(kjelde: Kulturhist. Museum og Oppland Fylkeskommune)
